Wody Polskie prowadzą systematyczne działania w ramach kontroli gospodarowania wodami, na podstawie art. 335 ust. 1 ustawy Prawo wodne i wykonywane w zakresie określonym w art. 334 ustawy. Część z tych działań to kontrole planowane, część to działania doraźne, interwencyjne będące reakcją na wpływające zgłoszenia. Pracownicy Wód Polskich wykonują kontrole gospodarowania wodami w miejscach korzystania z wód, w tym w zakładach górniczych, zarówno w czynnych, jak i będących w stanie likwidacji. Tylko na terenie regionalnych zarządów gospodarki wodnej w Gliwicach, Wrocławiu i Krakowie do sierpnia tego roku pracownicy Wód Polskich przeprowadzili ponad 100 takich kontroli.
Kontrola gospodarowania wodami obejmuje szereg działań zmierzających do ustalenia stanu faktycznego oraz wykrycia ewentualnych nieprawidłowości. Działania kontrolne wiążą się zarówno z analizą, często obszernej dokumentacji, jak też pracą w terenie. Kontrole planowe są realizowane po uprzednim zawiadomieniu podmiotu kontrolowanego, a kontrole interwencyjne bez wcześniejszego uprzedzenia. Bieżącej kontroli podlegają przede wszystkim podmioty odprowadzające ścieki do rzek. Kontrole mają na celu sprawdzenie składu zrzucanych ścieków i weryfikację podmiotu pod kątem działalności zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i nieprzekraczania warunków określonych w pozwoleniach wodnoprawnych.
Uprawnienia kontrolne pracowników Wód Polskich
Zgodnie z zapisami artykułu 334 ustawy Prawo wodne pracownicy Wód Polskich wykonują kontrole gospodarowania wodami, w ramach których przede wszystkim: dokonują oceny korzystania z wód dla ochrony zasobów wodnych, weryfikują przestrzeganie warunków ustalonych w decyzjach wydanych na podstawie ustawy, przestrzeganie warunków pozwoleń wodnoprawnych i pozwoleń zintegrowanych oraz wykonywanie i utrzymywanie urządzeń wodnych. Ponadto sprawdzają przestrzeganie obowiązków oraz ograniczeń nałożonych na właścicieli gruntów, przestrzeganie warunków obowiązujących w strefach ochronnych i obszarach ochronnych, przestrzeganie warunków obowiązujących na wałach przeciwpowodziowych oraz na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią, wykonywanie w pobliżu urządzeń wodnych robót lub czynności, które mogą zagrażać tym urządzeniom lub spowodować ich uszkodzenie.
Każda kontrola to analiza dokumentów i wizyty w terenie
Kontrola gospodarki wodnej obejmuje zarówno analizę obszernych dokumentów, jak i pracę terenową. Czas trwania każdej kontroli zależy od stopnia skomplikowania sprawy, obszaru do zweryfikowania, liczby wylotów objętych kontrolą oraz ilości dokumentów i pozwoleń wodnoprawnych wymagających analizy. Może trwać od kilku dni do kilku tygodni.
Przed rozpoczęciem działań w terenie przeprowadza się przygotowania w siedzibie, które obejmują korzystanie z internetowych portali mapowych, wiedzy eksperckiej pracowników Wód Polskich, analizy przekrojów terenu oraz dokumentów planistycznych, a także szczegółowe badanie map uzbrojenia i zagospodarowania przestrzennego.
W większości przypadków kontrola wymaga kilkukrotnych wyjazdów w teren, podczas których pracownicy Wód Polskich przeprowadzają oględziny, korzystając z dronów i konduktometrów – urządzeń do pomiaru przewodności i temperatury wody. Te urządzenia są regularnie wykorzystywane w sytuacjach kryzysowych, takich jak zanieczyszczenia rzek. Pracownicy, podczas weryfikacji wylotów związanych z odprowadzaniem zasolonych wód kopalnianych, sprawdzają wizualnie stan cieczy wypływającej, obecność zanieczyszczeń oraz inne nieprawidłowości, takie jak zmiana koloru, nieprzyjemny zapach, osady czy zaburzenia w ekosystemie.
W ramach kontroli prowadzone są również oględziny zbiorników retencyjnych, w których gromadzone są wody kopalniane przed ich odprowadzeniem. Pracownicy analizują wyniki automonitoringu odprowadzanych wód oraz sprawdzają schematy technologiczne instalacji. W przypadku wątpliwości zlecane są dodatkowe, niezależne badania i ekspertyzy, które mają wyjaśnić wszelkie niejasności.
Wnioski pokontrolne i nakazy działania
Po zakończeniu inspekcji zbierane są dokumenty związane z kontrolowanym obszarem, które znajdują się w posiadaniu kontrolowanego podmiotu. Są to m.in. dane dotyczące ilości i jakości odprowadzanych ścieków, dokumentacja awarii, prac konserwacyjnych i modernizacyjnych, protokoły z przeglądów oraz inne dokumenty potwierdzające korzystanie z wód zgodnie z obowiązującymi decyzjami i przepisami.
Ostatnim etapem kontroli gospodarki wodnej jest podjęcie działań naprawczych lub eliminujących nieprawidłowości w korzystaniu z wód. Działania te mogą obejmować zarządzenia pokontrolne, wnioski o cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia wodnoprawnego, przekazanie wyników kontroli innym instytucjom, a także skierowanie sprawy do odpowiednich organów w celu wszczęcia postępowań administracyjnych lub karnych. W ramach kontroli mogą być również nakładane mandaty karne za stwierdzone wykroczenia.
Działania w ramach współpracy międzyinstytucjonalnej
Pracownicy Wydziałów Kontroli Gospodarowania Wodami regionalnych zarządów gospodarki wodnej uczestniczą w cyklicznych przeglądach rzek wraz z pracownikami wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska pod kątem ewentualnych zanieczyszczeń wód. Biorą udział w spotkaniach organizowanych przez instytucje zewnętrze, organy właściwe w sprawach pozwoleń wodnoprawnych. Dodatkowo współpracują z użytkownikami rybackimi, dzięki czemu zapewniany jest szybki przepływ informacji oraz wzajemną reakcja. Pracownicy Wód Polskich reagują na wszystkie zgłoszenia przekazywane przez osoby prywatne, jednostki samorządu terytorialnego, organy ścigania, Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska itd. dotyczące wszelkich nieprawidłowości związanych z szeroko pojętym gospodarowaniem wodami, w tym podejrzeniami zanieczyszczenia środowiska wodnego.
Ponad sto kontroli na Górnym i Dolnym Śląsku
Na Górnym i Dolnym Śląsku mamy do czynienia ze znaczną antropopresją wynikającą z podziemnej eksploatacji kopalin, w szczególności węgla kamiennego i rud miedzi. W konsekwencji działalność górnicza wywiera niekorzystny wpływ na jakość wód powierzchniowych na skutek wprowadzania do nich zasolonych wód z odwadniania zakładów górniczych. Stan ten determinuje i obliguje instytucje odpowiedzialne za ochronę środowiska, w tym wód, do sukcesywnej weryfikacji ich działalności. Pracownicy Wydziałów Kontroli Gospodarowania Wodami tylko z terenu działania RZGW w Gliwicach, Krakowie i Wrocławiu przeprowadzili do sierpnia br. łącznie ponad sto kontroli gospodarowania wodami.
RZGW w Gliwicach – 42 kontrole do sierpnia tego roku
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach obejmuje swoim zasięgiem zlewnię Górnej Wisły (region wodny Małej Wisły) oraz zlewnię Górnej Odry (region wodny Górnej Odry). W ramach prowadzonych działań pracownicy tylko w tym roku przeprowadzili 42 kontrole. Przez ostatnie dwa i pół roku przeprowadzili ich 166. W zakresie odprowadzania wód zasolonych oraz ścieków przemysłowych wykonali 37 kontroli,podczas których skontrolowali 49 wylotów. 46 z nich posiadało pozwolenia wodnoprawne, a wobec pozostałych wszczęto procedurę wyjaśniającą. Kontrolami objęto nie tylko odwadnianie kopalń działających, ale również odwadnianie nieczynnych, wyłączonych z funkcjonowania zakładów górniczych, realizowane przez Spółkę Restrukturyzacji Kopalń. Równocześnie pracownicy wydziału kontroli gospodarowania wodami reagowali na wszystkie zgłoszenia dotyczące nieprawidłowości związanych z gospodarowaniem wodami, w tym podejrzeniami zanieczyszczenia środowiska wodnego. Każde zgłoszenie wymagało weryfikacji sytuacji w terenie. Ich celem było dostosowanie stanu faktycznego do stanu prawnego, włączając w konsekwencji likwidację urządzenia oraz jego tymczasowe zamykanie (czopowanie). Przez 2 i pół roku w ten sposób przeprowadzono około 700 takich interwencji. Na podstawie ustaleń dokonanych podczas czynności kontrolnych wskazywano na konieczność wykonywania robót remontowych lub utrzymaniowych, podejmowano działania administracyjne, zmierzające do cofnięcia pozwolenia wodnoprawnego, wzywano do uregulowania stanu formalno-prawnego oraz nałożono grzywnę w postaci mandatu karnego. Ponownie pracownicy ruszali w teren, aby w czasie wizji i oględzin zweryfikować wykonane przez kontrolowanego roboty.
RZGW w Krakowie – 24 kontrole do sierpnia tego roku
Kontrole gospodarowania wodami
Pracownicy Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie regularnie przeprowadzają kontrole gospodarowania wodami. W tym roku wykonano już 24 takie postępowania. Kontrole obejmują również obszary kopalń, jak w przypadku Zakładu Górniczego Janina w Libiążu. Inspekcja dotyczyła odprowadzania silnie zasolonych wód dołowych do cieków powierzchniowych, poprzez potok Gromiecki, aż do rzeki Wisły. Oględziny nie ograniczały się jedynie do wylotu wód kopalnianych i odbiorników, ale objęły także miejsca odprowadzania wody, pompownie oraz inne urządzenia do wypompowywania wody, zlokalizowane nawet na głębokości 800 m.
Podczas kontroli w ZG Janina pobrano próbki wody w 11 punktach, analizując w każdym z nich 12 parametrów. Badania przeprowadziło akredytowane laboratorium. Na podstawie wyników nałożono zarządzenie pokontrolne, w ramach którego ustalono harmonogram działań mających na celu wyeliminowanie przekroczeń stężeń, zidentyfikowanych w punkcie pomiarowym Metków.
RZGW w Krakowie podejmuje również inne inicjatywy, aby ograniczyć zanieczyszczenie wód. Wydział Gospodarki Rybackiej oraz Wydział Kontroli codziennie analizują wyniki pomiarów fizyko-chemicznych wody w lokalizacjach Śluza Przewóz i Stopień Wodny Dwory na Wiśle. Dzięki tej analizie zidentyfikowano nieprawidłowości w pomiarach pH przy stopniu wodnym Dwory, co doprowadziło do kalibracji sondy po interwencji RZGW.
Pracownicy RZGW są wyposażeni w przenośne konduktometry, które wykorzystują podczas wizji lokalnych w miejscach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia. Przykładem skutecznych działań było podjęcie decyzji o zwiększeniu odpływu z kaskady zbiorników zaporowych na Sole po pożarze składowiska odpadów w Siemianowicach Śląskich, co pomogło ograniczyć zanieczyszczenia w Wiśle.
Kontrole terenowe są także reakcją na liczne zgłoszenia od mieszkańców, które są zawsze weryfikowane na miejscu.
RZGW we Wrocławiu - 39 kontroli do sierpnia tego roku
Do sierpnia 2024 r. Wydział Kontroli Gospodarowania Wodami Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu przeprowadził 39 kontroli gospodarowania wodami. Przed podjęciem czynności kontrolnych określonych w ustawie Prawo wodne, pracownicy wydziału kontroli często przeprowadzają wizje w terenie w celu dokładnej weryfikacji zgłaszanego problemu. Zakłady zlokalizowane na terenie działania RZGW we Wrocławiu są w stałym kontakcie z Wodami Polskimi i na bieżąco informują o stanie zasolenia odprowadzanych ścieków. Zgodnie z art. 304 ustawy Prawo wodne podmioty korzystające z usług wodnych są obowiązane do przekazywania wyników prowadzonych pomiarów ilości i jakości ścieków wprowadzanych do wód w zakresie określonym w pozwoleniach wodnoprawnych lub zintegrowanych.
Informacje zaczerpnięte z: www.gov.pl/
